अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६वा शब्दखंडन ओव्या ४१ते ४५(अभंग ८५ते ९४)

९वा भाग

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६वा शब्दखंडन ओव्या ४१ते ४५(अभंग ८५ते ९४) 

***********

अविद्या नाशी आत्मा । ऐसी नव्हे प्रमा । सुर्या आंगीं तमा । जयापरी ॥ ६-४१ ॥

अविद्या ती नासे 

आत्मज्ञान होता 

ऐसिया हे मता 

व्यर्थ मानी ॥८४॥

काय सूर्य कधी 

हरवे अंधार 

प्रकाश अपार 

आणूनीया ॥८५॥

जैसे तया ठाया 

तसेच ती वार्ता 

अंधाराची कथा 

कदा काळी ॥८६॥

 हे अविद्या तरी मायावी । परि मायावीपणचि लपवी । साचा आली अभावी । आपुला हे ॥ ६-४२ ॥

कशीही मायावी 

अविद्या रे पाही 

मायावीपणाही 

लपविती ॥८७॥

 परी येणे रिती 

सार्थ तीच करी 

व्यर्थता ही सारी 

तिच्यातली ॥८८॥

 बहुतापरी ऐसी । अविद्या नाहीं आपैसीं । आतां बोलू हातवसी । कवणापरी ॥ ६-४३ ॥ 

बहु विचारता 

ठसले हे चित्ती

अविद्या जगती 

नसेचि ना ॥८९॥

तर मग शब्दे

होतं विचारते 

ताडावे कोणाते 

अन कसे ॥९०॥

साउलियेतें साबळें । हालयां भोय आदळे । कीं हालेनि अंतराळें । थोंटावे हातु ॥ ६-४४ ॥

पहारी सावली 

मारायास जावे 

तरी तिथे व्हावे 

खळगेच ॥९१॥

हाताने आभाळा 

मारता चापटी 

हातच दुखती 

थोर पणे ॥९२॥

 कां मृगजळाचा पानीं । गगनाचा अलिंगनीं । नातरी चुंबनीं । प्रतिबिंबाचा ॥ ६-४५ ॥ 

मृगजळाचे पाणी 

पिण्यासची जावे 

गगन धरावे 

मिठीत वा॥९३॥

आपण आपले 

घ्यावे की चुंबन 

प्रतिबिंब छान 

पाहुनिया॥ ९४॥

******

डॉ.विक्रांत प्रभाकर तिकोणे

https://amrutaanubhav.blogspot.com

*********************

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६वा शब्दखंडन ओव्या ३६ते ४०(अभंग ७५ते ८४) ***********

८वा भाग

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६वा शब्दखंडन ओव्या ३६ते ४०(अभंग ७५ते ८४) ***********

कालवूनि आंधारें । लिहों येती अक्षरें । तरी मसीचिया बोरबारें । कां सिणावें ? ॥ ६-३६ ॥ 

जरी का अंधार 

कालवून शाई 

उपयोगा जाई 

आणली ती ॥७५॥

शाई करण्याचा 

कार्या का लागावे 

व्यर्थ का शिणावे 

मग कोणी ॥७६॥

आकाश काय निळें । न देखतु हे डोळे ? । तेवीं अविद्येचि टवाळें । जाणोनि घेईं ॥ ६-३७ ॥

आकाश हे निळे 

पाहती ते डोळे 

पण ते वेगळे 

तयाहून  ॥७७॥

तशीच अविद्या 

भासमान खरी 

जाणुनिया परी 

घ्यावी तुम्ही ॥७८॥

अविद्या येणें नांवें । मी विद्यमानचि नव्हे । हे अविद्याची स्वभावें । सांगतसे ॥ ६-३८ ॥ 

स्व नामी सांगते 

जी नाही आहे ते

मुद्रा "अ" काराते 

मिरवून ॥७९॥

आणि इये अनिर्वाच्यपण । तें दुजेंही देवांगण । आपुल्या अभावीं आपण । साधीतसे ॥ ६-३९ ॥

कैसे आहे हिचे

 निर्वाचक पण 

आहे नाही पण 

बोलो न ये ॥८० ॥

घेऊनी शपथ 

सांगे नाही पण 

तेही खुळे पण 

खरे तर ॥८१॥

का हीच जरी आहे । तरी निर्द्धारु कां न साहे ? । वरी घटाभावें भोये । अंकित दिसे ? ॥ ६-४० ॥ 

जरी अविद्या ही 

मानलीच खरी 

परी विवेका वरी 

टिकेना ती ॥८२॥

घटाचे अभावे 

असतेच भूमी 

किंवा म्हणो कोणी 

घट युक्त ॥८३॥

डॉ.विक्रांत प्रभाकर तिकोणे

https://amrutaanubhav.blogspot.com

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६वा शब्दखंडन ओव्या ३१ते ३५(अभंग ६४ते ७४) ***********

७ वा भाग 

दिसतचि स्वप्न लटिकें । हें जागरीं होय ठाउकें । तेविं अविद्याकाळीं सतुकें । अविद्या नाहीं ॥ ६-३१ ॥ 

जरी का जागृती 

आल्याचे कळते 

स्वप्न खोटे होते 

पडलेले ॥६४ ॥

आणि ते खोटेच 

होते रे सर्वथा 

त्यास जो भोगता 

होता तेव्हा ॥६५॥

अविद्या नसते

जरी हे कळते 

परि ती नसते 

कदा काळी॥६६॥

वोडंबरीचिया लेणिया । घरभरी आतुडलिया । नागवें नागविलिया । विशेषु काई ॥ ६-३२ ॥

गारुड्याची लेणी 

जरी घरी कोणी 

ठेवली भरुनी 

तरी व्यर्थ ॥६७॥

 नागव्यास कोणी 

जरी का लुटले 

तरी ते लुटले 

म्हणावे का ॥६८॥

 मनोरथाचें परियळ । आरोगिजतु कां लक्ष वेळ । परि उपवासावेगळ । आनु आथी ? ॥ ६-३३ ॥

कल्पनेत अन्न 

चाखली पक्वांने

 लाखदा भोजने 

केली जरी ॥६९॥

 उपवासा वीणा 

तया नाही फळ

मनाचा तो खेळ 

व्यर्थ जणू ॥७०॥

 मृगजळ जेथ नुमंडे । तेथ असे पां कोरडें । माउमंडे तेथें जोडे । वोल्हांसु काई ? ॥ ६-३४ ॥

जेथे मृगजळ 

नसे ती जमीन 

ओलाव्या वाचून 

असे जरी ॥७१॥

आणि मृगजळ 

भासे ती जमीन 

पाण्याने भरून 

असे काय॥७२॥

 हें दिसे तैसें असे । तरी चित्रीचेनि पाउसें । वोल्हावतु कां मानुसें । आगरा तळीं ॥ ६-३५ ॥ 

चित्रीचा पाऊस 

चित्री घनदाट 

परी प्रत्यक्षात 

थेंब नाही ॥७३

तयाने भिजतो

न माणूस प्राणी 

जाती न भरूनी

तळी मळी॥७४॥

******

डॉ.विक्रांत प्रभाकर तिकोणे

https://amrutaanubhav.blogspot.com

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या २६ते ३०(अभंग ५१ते ६३) ***********

भाग६ 

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या २६ते ३०(अभंग ५१ते ६३) ***********

अगस्तीचिया कौतुका । पुरती जरी मृगतृष्णिका । तरी मार देतो तर्का । अविद्येसी ॥ ६-२६ ॥ 

पुराण प्रसिद्ध 

कथा अगस्तीची 

सिंधू प्राशनाची 

एका घोटी ॥५१॥

जर का ऋषी है 

मृगजळ घोट 

घेवुनिया तृप्त 

होती कधी ॥५२॥

तरीच म्हणावे 

हे अविद्या नाश

शब्दास तर्कास 

शक्य असे॥५३॥

साहे बोलाची बळघी । ऐसी अविद्या असे जगीं । तरी जाळुं ना कां आगी । गंधर्वनगरें ? ॥ ६-२७ ॥ 

बोलायची चढाई  

साहे जी जगता  

काय ती अविद्या 

असे जगी ॥५४॥

असे तर मग 

गंधर्व नगरे 

अग्नीच्या आहारे 

जाऊ शके ॥५५॥

नातरी दीपाचिये सोये । आंधारु कीर न साहे । तेथें कांहीं आहे । जावयाजोगें ? ॥ ६-२८ ॥ 

दिव्याची संगत 

साहे ना अंधार 

येईना समोर 

तयाचिया ॥५६॥

ऐसे काही घडे 

सांगा पाहू इथे 

प्रकाश तमाते 

नाशेनाचि ॥५७॥

प्रकाश असणे

 तै तम नसणे 

अवघे घडणे 

ऐसेचि हे ॥५८॥ 

नातरी पाहावया दिवसु । वातीचा कीजे सोसु । तेव्हढाहि उद्वसु । उद्यमु पडे ॥ ६-२९ ॥ 

दिवस पाहण्या 

दिवाची लावावा

व्यर्थचि शिणावा 

जैसा कोणी ॥५९॥

तयापरी गमे

सारी उठाठेव 

शब्दी आत्मदेव 

देखावया॥६०॥

जेथें साउली न पडे । तेथें नाही जेणें पाडें । मा पडे तेथें तेव्हडे । नाहींच की ॥ ६-३० ॥

जिथे न पडते 

कधी ती सावली 

तिथे ती सावली 

नसतेचि ॥६१॥

आणि जिथे जरी 

गमते सावली 

तिथे हि सावली 

नसतेच ॥६२॥

अडली किरणे  

तिथे ती सूर्याची 

कथा अभावाची 

सांगताती॥६३॥

*****

डॉ.विक्रांत प्रभाकर तिकोणे

https://amrutaanubhav.blogspot.com

********

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या २१ते २५(अभंग४१ते ५०) ***********

५ वा भाग

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या २१ते २५(अभंग४१ते ५०) ***********

सूर्यो राति पां मारील । मा आपणया उदो करील । हे कुडे न सरती बोल । साचाच्या गांवीं ॥ ६-२१ ॥ 

रात्रीला नाशून 

सूर्य हा येईल 

व्यर्थ हे की बोल 

जैसे की ॥४१॥

 सत्याच्या प्रांतात 

ठरतात खोटे  

आणिक ओखटे 

तैसे काही॥४२॥

चेईलें निदे रुसे । ऐसी कें नीद असे ? । कीं चेईलें चेवो बैसें । ऐसें चेणें आहे ? ॥ ६-२२ ॥

काय जागा झाला 

निद्रेवरी रुसे

ऐसी वस्तू असे 

निद्रा काही ॥४३॥

काय जागृताला 

पुन्हा जागवणे 

ऐसे जागवणे 

असे काय॥४४॥

म्हणोनि नाशापुरती । अविद्या नाही निरुती । नाहीं आत्मा आत्मस्थिति । रिगे ऐसा ॥ ६-२३ ॥ 

म्हणुनी अविद्या 

नाहीच नुरुती

जी की नाशासाठी 

उपलब्ध ॥४५॥

आणि आत्मा शब्दे 

येई आत्मस्थिती 

ऐसी काही  स्थिती

नसे इथे॥४६॥

अविद्या तंव स्वरूपें । वांझेचें कीर जाउपें । मा तर्काचें खुरपें । खांडे कोणा ? ॥ ६-२४ ॥

अविद्या म्हणजे 

वांझेचेच पोर 

गमे खरोखर 

नसलेले ॥४७॥

तर्काच्या खुरपी 

नसलेले तण 

काढू जाई कोण 

तैसे ची हे ॥४८॥

 इंद्रधनुष्या सितें । कवण धनवईन लाविजेतें । तें दिसें तैसें होतें । साच जरी ? ॥ ६-२५ ॥ 

नभास दिसते 

इंद्राचे धनुष्य 

कुणी का तयास 

बाण लावी ॥४९॥

रंगाचा आभास 

दिसे परी खास 

नसून कशास 

थांगपत्ता ॥५०॥

******

डॉ.विक्रांत प्रभाकर तिकोणे https://amrutanubhav.com

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या १६ ते२० (अभंग३१ ते ४०)

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या १६ते २०(अभंग३१ते ४०)

***********

 जागतेया नीद नाही । मा जागणें घडे काई ? । स्मरणास्मरण दोन्हीही । स्वरूपीं तैसीं ॥ ६-१६ ॥ 

१६

काय जागणारा 

म्हणे का मी जागा 

निद्रेचिया भोगा 

सोडुनीया  ॥३१॥

तैसे चि स्मरण 

आणि विस्मरण 

स्वरूपी ते जाण

नसे कदा. ॥३२॥

सूर्यो रात्री पां नेणें । मा दिवो काय जाणें ? । तेवीं स्मरणास्मरणे वीण । आपण वस्तु ॥ ६-१७ ॥ 

जैसा सूर्य नच 

जाणे कधी रात 

दिवसाची बात 

व्यर्थ तिथे ॥३३॥

असणे होऊन 

राहणे तयास 

अवघा प्रकाश 

अंतर्बाह्य ॥ ३४॥

जैसे वस्तू ठाई 

न च की स्मरण 

आणि विस्मरण 

आपले ते  ॥३५॥

एवं स्मरणास्मरण नाहीं । तरि स्मारकें काज काई ? । म्हणौनि इये ठाईं । बोलु न सरे ॥ ६-१८ ॥ 

स्मरणास्मरण

ऐसिया परि ते 

नाहीच वस्तू ते 

कदा काळी ॥ ३६ ॥

मग स्मरणा त्या 

शब्दा काय काज

देणे-घेणे व्याज 

कासयाचे ॥३७॥

आणिक येक शब्दें । काज कीर भलें साधे । परि धिंवसा न बंधे । विचारु येथें ॥ ६-१९ ॥ 

आणि एक काम 

शब्द करीत थोर 

बोलण्यास धीर 

नाही परी ॥३८॥

कां जे बोलें अविद्याअ नाशे । मग आत्मेनि आत्मा भासे । हें म्हणतखेवो पिसें । आलेंचि कीं ॥ ६-२० ॥ 

शब्द जी अविद्या 

हरपून जाते 

आत्मतत्त्व येते  

हाता ऐसे ॥३९॥

पैसे जरी कोणी 

येथे बोलू जाता 

वेडेपणा माथा  

चिकटतो ॥ ४०॥

डॉ.विक्रांत प्रभाकर तिकोणे

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या ११ते १५(अभंग २१ते ३०)

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या ६ते १०(अभंग ११ते २०)

*********

सहाय आत्मविद्येचें । करावया आपण वेंचे । गोमटे काय शब्दाचें । येकैक वानूं ॥ ६-११ ॥ 

होतो सहाय्यक 

आत्मविद्येसाठी 

स्वतःच शेवटी 

संपुनिया ॥२१॥

ऐसिया शब्दाचे 

किती गुण गावे 

साधका स्वभावे 

आप्तमित्र ॥२२॥

किंबहुना शब्दु । स्मरणदानीं प्रसिद्धु । 

परी ययाही संबंधु । नाहीं येथें ॥ ६-१२ ॥ 

असे शब्द जरी 

हा स्मरण दानी

प्रसिद्ध म्हणुनि 

जगतात ॥२३

परी आत्मरुपी 

तया नच वाव 

नच शिरकाव 

घडे कधी॥२४

आत्मया बोलाचें । कांहींचि उपेगा न वचे । स्वसंवेद्या कोणाचें । ओझें आथी ? ॥ ६-१३ ॥ 

आत्मया विषयी 

बोलावे ते कुणी 

बोलणे वाहुनी 

व्यर्थ जाते ॥२५॥

आत्मा स्वसंवेद्य 

आहे रे प्रसिद्ध 

शब्द उपयोग 

नाही तिथे ॥२६

आठवे कां विसरे । विषो होऊनि अवतरे । तरी वस्तूसी वस्तु दुसरें । असेना कीं ॥ ६-१४ ॥ 

आठवावे कुणी 

विसरावे कुणी 

विषय होऊनी 

राहावे वा ॥२७॥

 अवघे सायास 

होती दुजेपणी 

आत्मा एकत्वानी 

नांदे इथे ॥२८॥

आपण आपणयातें । आठवी विसरे केउतें ? । 

काय जीभ जिभितें । चाखे न चाखे ? ॥ ६-१५ ॥ 

आपले आपणा 

होते का स्मरण 

किंवा विस्मरण 

कधीकाळी ॥२९॥

जैसे की बोलणे 

जीभ जीभ चाखे 

अथवा न चाखे 

व्यर्थ इथे ॥३०॥

डॉ.विक्रांत प्रभाकर तिकोणे

**********

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या ६ते १०(अभंग ११ते २०).

****

हा अविद्येचा आंगीं पडे । तैं नाथिलें ऐसें विरूढे ।

न लाहिजे तीन कवडे । साचा वस्तु ॥ ६-६ ॥ 

शब्द जेव्हा पडे ।

अविद्येच्या संगी ।

नसलेले अंगी ।

वाढवितो ॥११॥

सच्चिदानंद ही ।

घेती न कवड्या ।

शब्दाच्या वावड्या ।

उठताच ॥१२॥

शुद्ध शिवाच्या शरीरीं । कुमारु हा जिउ भरी । 

जेवीं आंगें पंचाक्षरी । तेवींचि बोलु ॥ ६-७ ॥ 

जैसा की मांत्रीक । 

तांदूळ टाकून ।

घेतो बोलवून । 

पिशाचाला ॥१३॥

तैसाच हा शब्द 

शिवाच्या शरीरी 

जीवभाव भरी 

शुद्ध जो कि ॥१४॥

जिउ देहें बांधला । तो बोलें एके सुटला । 

आत्मा बोलें भेटला । आपणयां ॥ ६-८ ॥ 

जीव हा देहाने 

असे रे बांधला 

स्वतः विसरला 

स्वतःलाच ॥१५॥

परंतु शब्दाने 

भेटला स्वतःला 

तत्वमसि बोला 

ऐकुनिया ॥१६॥

दिवसातें उगो गेला । तंव रात्रीचा द्रोहो आला । म्हणोनि सूर्यो या बोला । उपमा नव्हे ॥ ६-९ ॥

शब्दाला द्यावी ती 

उपमा सूर्याची 

तरी तीही साची 

वाटेनाचि ॥ १७॥

दिवसाच्या साथी 

रात्रीच्या तो पाठी 

समतेची गोडी 

नाही तेथे ॥१८॥

 जे प्रवृत्ति आअणि निवृत्ति । विरुद्धा ह्या हातु धरिती । 

मग शब्देंचि चालती । एकलेनि ॥ ६-१० ॥ 

शब्द चालवीतो

प्रवृत्ती निवृत्ती 

इया दोन्ही गोष्टी

एकसवे ॥१९॥

जरी का विरुद्ध 

जगी दिसतात 

परी वसतात 

शब्दा ठायी॥२०॥

****

© डॉ.विक्रांत प्रभाकर तिकोणे

https://amrutaanubhav.blogspot.com

*****

अमृतानुभव, पद्य भावानुवाद, अध्याय ६ वा शब्दखंडन ओव्या १ते ५(अभंग १ते १०)

प्रकरण सहावें शब्दखंडण

********************

बाप उपेगी वस्तु शब्दु । स्मरणदानीं प्रसिद्धु । अमूर्ताचा विशदु । आरिसा नव्हे ? ॥ ६-१ ॥ 

शब्द वस्तू असे । 

बहु उपयोगी ।

करीतसे जागी । 

स्मृती चित्रे ॥१॥

 अमूर्त तत्त्वाला 

करता विशद 

आरसा प्रसिद्ध 

जणू काही ॥२॥

पहातें आरिसा पाहे । तेथें कांहींचि नवल नव्हे । परि दर्पणें येणें होये । न पाहतें , पाहतें ॥ ६-२ ॥ 

डोळस पाहातो । 

आरसी स्वतःला ।

त्यात ते नवला

काय असे ॥३॥

शब्दांच्या दर्पणी 

अंधही पाहून

घेतात जाणुन 

स्वरुपाला ॥४॥

वडिला अव्यक्ताचिया वंशा । उद्योत्कारु सूर्य जैसा । येणें येके गुणें आकाशा । अंबरत्व ॥ ६-३ ॥

अव्यक्ता च्या थोर 

वंशी प्रकटला 

सूर्य उगवला 

नभी जैसा ॥५॥

शब्द गुणी देई 

आकाशा आकार 

म्हणती अंबर 

मग तया ॥६॥

आपण तंव खपुष्प । परि फळ ते जगद्रूप । 

शब्द मवीतैं उमप । कोण आहे ? ॥ ६-४ ॥ 

खरेतर शब्द 

आकाश सुमन 

जगता समान 

फळ देई ॥७॥

शब्दांनी मोजले 

अवघे ते सारे 

शब्दा नाकळे 

काय आहे॥८॥

विधिनिषेधांचिया वाटा । दाविता हाचि दिवटा । 

बंधमोक्ष कळिकटा । शिष्टु हाचि ॥ ६-५ ॥ 

विधी निषेधाच्या

दावणारा वाटा 

जणू की दिवटा 

दीप्तिमान ॥९॥

मोक्ष बंधनात 

लावून भांडणे 

राही शिष्टपणे 

वेगळा जो॥१०॥

****